Succesfactoren van samenwerking in de diagnostiek - KPMG Nederland (2024)

De diagnostieksector wordt geconfronteerd met verschillende uitdagingen, waarvoor oplossingen gevonden moeten worden. Voorbeelden hiervan zijn de toenemende vraag naar diagnostiek als gevolg van vergrijzing, de sterke prijsdalingen die onder andere worden veroorzaakt door commoditisering en een versnipperd diagnostieklandschap, maar aan de andere kant ook een toename in complexiteit en mogelijkheden om de juiste diagnose te kunnen stellen. Een belangrijke oplossing voor deze uitdagingen is het intensiveren van de samenwerking tussen diagnostiekaanbieders.

In deze publicatie bespreken we de samenwerkingen binnen de diagnostieksector aan de hand van voorbeelden en succesfactoren uit de praktijk. Daarna gaan we kort in op de randvoorwaarden voor deze samenwerkingen.

Publieke aanbieders van diagnostiek, zoals ziekenhuizen, universitaire medische centra en regionale gezondheidsorganisaties zoals de GGD, werken samen om de diagnostische zorg te verbeteren door hun middelen, expertise en infrastructuur te bundelen. Dit leidt tot een betere toegankelijkheid van diagnostiek voor inwoners in de regio. Een voorbeeld van een dergelijke samenwerking is tussen Ziekenhuisgroep Twente (ZGT), Medisch Spectrum Twente (MST) en Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB), die gebruikmaken van de gemeenschappelijke ICT-oplossing PACSonWEB. Hierdoor kunnen zorgverleners beeldvormende onderzoeken delen met experts op het gebied van radiologie of nucleaire geneeskunde, ongeacht waar de scan is gemaakt. Deze samenwerking heeft geresulteerd in een verdere verbetering van de diagnostiek in de regio Twente en Achterhoek.

Dezelfde soort samenwerking is te zien in de laboratoriumdiagnostiek. Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ), Rijnstate en Ziekenhuis Gelderse Vallei (ZGV) werken samen vanuit de nieuwe zelfstandige organisatie Dicoon om de kwaliteit en efficiëntie van laboratoriumdiagnostiek verder te verbeteren. Door de integratie van verschillende laboratoriumdisciplines (o.a. klinische chemie, medische microbiologie en hematologie) binnen deze centrale organisatie en het standaardiseren van werkprocessen zijn uniforme uitslagen in de hele regio mogelijk. De uitwisseling van data via geïntegreerde systemen is een belangrijke succesfactor van deze samenwerking. Dit heeft geleid tot verbeterde diagnostiek en behandeling van patiënten in de regio. Bovendien heeft het delen van data met alle zorgpartners, binnen de geldende wet- en regelgeving, geleid tot een afname van dubbele diagnostiek. Betrokken zorgprofessionals rapporteren afnames van 10% tot soms wel 50%.

Tot slot zien we ook samenwerking tussen de eerste- en tweedelijnsdiagnostiek. Uit deze samenwerking, met name in de laboratoriumdiagnostiek, blijkt dat de diagnostische capaciteit beter gebruikt kan worden. Tijdens piekmomenten is een hoge capaciteit van snelle medisch-diagnostische apparatuur essentieel voor optimale klinische zorg. Buiten deze piekmomenten wordt de diagnostische apparatuur in het ziekenhuis echter niet volledig benut. Gezamenlijk kunnen diagnostiekaanvragen van huisartsen tijdens rustigere momenten worden verwerkt, waardoor de totale diagnostische capaciteit effectiever wordt ingezet. Diverse ziekenhuizen, waaronder het IJsselland ziekenhuis, zetten hier succesvol op in.

Er is een groeiende trend van samenwerkingen tussen publieke en private partijen, vooralvanwege de toenemende focus op hogere kwaliteitseisen en technologische innovaties. Een concreet voorbeeld van een dergelijke samenwerking is het partnerschap tussen Siemens Healthineers en ZGT. Hierbij fungeert Siemens Healthineers niet alleen als leverancier, maar ook als strategisch partner. Deze samenwerking biedt ZGT de flexibiliteit om sneller in te spelen op nieuwe ontwikkelingen, groeiende kwaliteitseisen en veiligheidsnormen. Vanuit de samenwerking met Siemens heeft ZGT een hybride OK en een geavanceerd röntgensysteem op de SEH gerealiseerd. Een ander voorbeeld is de samenwerking tussen diagnostisch centrum Unilabs Nederland en het UMC Utrecht op het gebied van predictive diagnostics, waarbij kennis en data worden gedeeld om de zorg voor de patiënt verder te personaliseren. Deze samenwerking maakt gebruik van machinelearning-algoritmes voor het voorspellen van ziektes op persoonlijk niveau. Succesfactoren van deze samenwerking zijn het delen van data en de gezamenlijke aanstelling van een promovendus in Data Science. Het onderzoek dat wordt uitgevoerd, kan van grote betekenis zijn voor patiënten met veelvoorkomende chronische ziektes zoals diabetes en hart- en vaatziekten.

De overname van de laboratoria voor pathologie en medische microbiologie in de regio Brabant-Zuidoost (Stichting PAMM) door Eurofins illustreert de keerzijde van commercialisering. Na de overname verlieten zeven van de acht artsen-microbioloog Eurofins PAMM vanwege een gebrek aan overeenstemming tussen de bedrijfscultuur en de waarden van medisch professionals. Deze artsen vreesden dat hun professionele autonomie in het geding zou komen en dat winst boven de kwaliteit van zorg zou worden gesteld. Dit spanningsveld tussen de drijfveren van medisch professionals en die van het bedrijfsleven kan leiden tot conflicten en een verminderde kwaliteit van zorg.

Tot slot blijven private aanbieders ook samenwerken en zoeken naar complementariteit en schaalgrootte in de diagnostiek, wat aanzienlijke voordelen met zich meebrengt. Het draagt bij aan een verbeterde toegang tot geavanceerde technologieën, verhoogde efficiëntie, gezamenlijke R&D-financiering, versnelde innovatie en de vorming van een platform voor kennisdeling. Deze voordelen hebben een positieve impact op de zorg, doordat ze bijdragen aan een betere kwaliteit en toegankelijkheid van diagnostiek. Echter, dergelijke samenwerkingen kunnen ook risico’s met zich meebrengen, zoals belangenconflicten, intellectueel eigendom-geschillen en de afhankelijkheid van één partner voor essentiële diensten, technologieën of kennis. Een concreet voorbeeld van een dergelijke samenwerking is de aankoop van Atalmedial door het Zwitserse Unilabs. Door de schaalvoordelen die deze overname oplevert, kan Unilabs zorgverleners en patiënten in een groter gebied in Nederland bedienen en hiermee een betere verspreiding van innovaties realiseren. Patiënten kunnen profiteren van innovaties die leiden tot betere en goedkopere testen.

Een van de succesfactoren voor dergelijke samenwerkingen is het behoud van voldoende concurrentie op de markt van laboratoriumdiagnostiek met toestemming van relevante instanties, zoals de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Overnames kunnen echter leiden tot een monopoliepositie, waardoor de concurrentiedruk afneemt. Dit kan resulteren in prijsverhogingen, een lagere stimulans om te innoveren, een daling van de diagnostische kwaliteit, en kan het voor andere aanbieders drempelverhogend werken om de diagnostiekmarkt te betreden.

Sheryl ten Hove
Consultant, KPMG Health
KPMG Nederland

Sara Erjavec
Senior Consultant,KPMG Health
KPMG Nederland

Hirad Daneshpour
Senior Consultant,KPMG Health
KPMG Nederland